همه عبارت های متون عربی از دو جمله تشکیل می شوند که این جملات یا فعلیه هستند یا اسمیه.
علت اهمیت مبحث انواع جملات
برای تشخیص اغلب نقش ها در جملات ابتدا باید تشخیص دهیم که جمله مورد نظر فعلیه است یا اسمیه بنابراین تقریبا کل قواعد عربی به این موضوع بستگی دارد و ارزش آن را در توضیحات زیر متوجه خواهید شد.
ب) ضمیر بارز: ضمایر متصلی که به آخر فعل متصل می شوند و بیانگر شناسه و صیغه فعل می باشد.
نمونه: المُسلمونَ ذَهَبوا/ کَتَبتُ الدَّرسَ
ج) ضمیر مستتر: ضمیری که در فعل پنهان است.
نمونه: المُعلِّمُ کَتَبَ: فاعل ضمیر مستتر “هو”
تذکر: حال که انواع فاعل را شناختیم این نکته را بدانید که برای پیدا کردن فاعل، آنچه قبل از فعل آمده را نادیده بگیرید؛ چرا که فعل همواره بعد از فعل می آید و با عبارت های پرسشی (چه کسی، چه چیزی) از فعل سوال کن؛ آنچه در پاسخ به این سوالات بیاید، نقش «فاعل» را در جمله دارد.
آیا فعل به تنهایی می تواند جمله فعلیه باشد؟
بله، زیرا فاعل گاهی ضمیری در خود فعل است؛ پس یک فعل تنها می تواند جمله فعلیه در نظر گرفته شود.
مفعول (مفعول به) چیست؟ و چه زمانی باید دنبال آن باشیم؟
اسمی است که عمل فعل بر روی آن انجام می شود و یا حالتی بر روی آن رخ می دهد و اعراب آن همواره منصوب
( َ ، ً ، ینِ، ینَ) است.
زمانی باید دنبال مفعول باشیم که فعل جمله متعدی باشد، یعنی اگر فعل جمله لازم باشد دیگر نیازی به مفعول نخواهد داشت. (برای خواندن مبحث لازم و متعدیبه مقاله مورد نظر مراجعه کنید)
حالت های مفعول به
دو حالت مفعول به
۱) اسم ظاهر: در این حالت مفعول به، اسمی منصوب است که بعد از فعل (و معمولاً بعد از فاعل) دیده می شود.
نمونه: یَعرِفُالنّاسُالأصدقاءَ الأوفیاءَ: مردم دوستان با وفا را می شناسند.
در اینجا نقش «یَعرِفُ»فعل ،« النّاسُ»فاعل و «الأصدقاءَ »مفعول (اسم ظاهر) است .
نمونه: ضَرَبَه علیٌّ : علی او را زد
در اینجا «ه» ضربه مفعول است .
ایّاکَ نَعبُدُ: فقط تو را می پرستیم
در اینجا « ایّاکَ» مفعول است .
چگونه دنبال مفعول بگردیم؟
حال که مفعول و انواع آن را شناختیم باید بدانیم که با توجه به اینکه معمولاً در سوالات کنکور حرکت گذاری کاملی بر روی کلمات صورت نمی گیرد، بهترین راه برای تشخیص مفعول به این است که با عبارت های پرسشی (چه کسی را، چه چیزی را) از جمله سوال کنیم، آنچه در پاسخ به این سوالات گفته می شود نقش «مفعول به» را در جمله دارد.
جمله اسمیه
جمله ای که با اسم شروع می شود.
اجزای اصلی آن:
مبتدا + خبر
نمونه: الکتابُ مفیدٌ
در اینجا « الکتابُ» مبتدا و « مفیدٌ»خبر است .
مبتدا چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
اولین اسمی است که جمله اسمیه با آن شروع می شود و دارای ویژگی های زیر است:
حتما اسم است و فعل یا جارو مجرور نمی توانند مبتدا واقع شوند.
همواره مرفوع است.
حتما خبری درباره آن داده می شود.
خبر و انواع ان
کلمه یا عبارتی است که بعد از مبتدا و گاهی قبل از مبتدا می آید و مرفوع است. برای پیدا کردن خبر ابتدا باید انواع آن را بشناسیم.
انواع خبر
۱) خبر مفرد: خبری که فقط یک اسم است و با یکی از علامت های رفع دیده می شود.